Ο ρόλος της γυμναστικής στις χρόνιες μυοσκελετικές παθήσεις

Οι νόσοι του μυοσκελετικού συστήματος μπορεί να διάγουν χρόνια και βασανιστική πορεία. Συνήθως χαρακτηρίζονται αυτοάνοσες, δηλαδή με κάποιο μηχανισμό ο οργανισμός στρέφεται εναντίον των οικείων του στοιχείων. Σε αυτές τις παθήσεις (π.χ. αρθρίτιδες, λύκος, μυοσίτιδες), σωστά προγράμματα γυμναστικής μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της συμπτωματολογίας, και ιδίως του πόνου που είναι η πιο συνηθισμένη ενόχληση.

Ας δούμε σε ποιους στόχους πρέπει να κατευθύνεται η άσκηση – φυσικοθεραπεία και τα συναφή βοηθητικά μέτρα, ανάλογα με τη νόσο.

Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα: Στις βασικές αρχές της θεραπευτικής αντιμετώπισης της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας περιλαμβάνεται η καθημερινή άσκηση εφ’ όρου ζωής. Η φυσικοθεραπεία συνίσταται σε κολύμβηση, κατά προτίμηση σε θερμαινόμενη πισίνα, και σε ειδικές ασκήσεις ανάλογα με τη θέση εντόπισης της νόσου. Η γυμναστική δεν πρέπει να είναι υψηλής έντασης αφού θα πρέπει ο ασθενής όσο γίνεται να αποφεύγει τους τραυματισμούς, αφού υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων. Φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι συνήθως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Τέλος, αξίζει να προστεθεί ότι συνιστάται ύπνος σε σκληρό ορθοπεδικό στρώμα καθώς και πλήρης αποφυγή του καπνίσματος.

Οξεία Περιαρθρίτιδα (Νόσος εξ Απατίτου): Συχνότερη μορφή της νόσου είναι η ασβεστοποιός περιαρθρίτιδα του ώμου. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποφεύγεται η καταπόνηση της πάσχουσας άρθρωσης, ενώ η φυσικοθεραπεία να ξεκινά μετά την ύφεση των συμπτωμάτων. Στην οξεία περιαρθρίτιδα χρειάζεται θεραπεία με τοπική ένεση κορτιζόνης. Οι χρόνιες καταστάσεις είναι πιο ήπιες κλινικά αλλά και πιο ανθεκτικές στη θεραπεία. Αρκετοί ασθενείς χρειάζονται εγχείρηση. Μια πολύ καλή μέθοδος είναι ο αρθροσκοπικός υπακρωμιακός καθαρισμός ή η αρθροσκοπική ακρωμιοπλαστική.

Οστεοαρθρίτιδα: Τα προγράμματα άσκησης στα πλαίσια της μη φαρμακευτικής αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας περιλαμβάνουν φυσικοθεραπεία ισχυροποίησης των παρακείμενων στην πάσχουσα άρθρωση μυών. Επιπλέον, συστήνεται ανάπαυση στις οξείες εξάρσεις της νόσου και απώλεια σωματικού βάρους. Τέλος, νάρθηκες ή ορθοπεδικά βοηθητικά εξαρτήματα και θερμά ή ψυχρά επιθέματα (ανάλογα αν υφίσταται φλεγμονώδης ή μη αντίδραση στην άρθρωση) μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα.

Ουρική Αρθρίτιδα: Ο ασθενής πρέπει να ακολουθήσει με συνέπεια τις οδηγίες του ιατρού ως προς τον τρόπο ζωής του. Κατ’ αρχήν είναι σημαντικό το άτομο να αποφεύγει τα οινοπνευματώδη ποτά (και ιδίως την μπύρα) καθώς και ορισμένες ομάδες φαρμάκων. Το διαιτολόγιο επιβάλλει την αποφυγή σιτίων πλούσιων σε πυρηνοπρωτεϊνες (οστρακοειδή, εντόσθια, νεαρά κρέατα, κυνήγι, ψάρια μικρού μεγέθους, εκχυλίσματα κρέατος). Μια ήπια άσκηση με στόχο την προοδευτική απώλεια σωματικού βάρους θα πρέπει να συνοδεύει το ειδικό διαιτολόγιο. Η γυμναστική μόνο ήρεμη αεροβική μπορεί να είναι, δηλαδή κυρίως περπάτημα.

Πολυμυοσίτιδα – Δερματομυοσίτιδα: Στα γενικά μέτρα αντιμετώπισης της νόσου σημαντικό ρόλο έχει η γυμναστική ισχυροποίησης των πασχόντων μυών (δηλαδή, ασκήσεις στην κατεύθυνσης της ενδυνάμωσης ειδικά για κάθε ομάδα μυών που υστερεί). Η φυσικοθεραπεία συνίσταται σε ήπιες παθητικές κινήσεις και εν συνεχεία, εφ’ όσον η νόσος έχει ελεγχθεί και σταθεροποιηθεί, εφαρμόζονται και παθητικές κινήσεις με σκοπό να αποφευχθούν οι μόνιμες συγκάμψεις των μυών. Από φάρμακα για την πολυμυοσίτιδα-δερματομυοσίτιδα χρησιμοποιούνται τα γλυκοκορτικοειδή, τα ανοσοτροποιητικά φάρμακα (όπως μεθοτρεξάτη, αζαθειοπρίνη κλπ), ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη, βιολογικοί παράγοντες και η πλασμαφαίρεση.

Σκληροδερμία: Η νόσος εκδηλώνεται με αρθρίτιδα και μυοσίτιδα, συνεπώς οι κατευθύνσεις για άσκηση είναι ανάλογες με εκείνες για τις επιμέρους παθήσεις.

Σύνδρομο Reiter (Αντιδραστική Αρθρίτιδα): Κατά την οξεία φάση της νόσου συνιστάται ανάπαυση. Αντίθετα, στις υπόλοιπες φάσεις, ο ασθενής μπορεί να ακολουθεί πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και γυμναστικής του αξονικού σκελετού (σπονδυλική στήλη, μύες του κορμού) και των περιφερικών αρθρώσεων.

Χονδρασβέστωση / Οξεία Υμενίτιδα (Ψευδοποδάγρα): Σε αυτή την πάθηση, η άσκηση – φυσικοθεραπεία πρέπει να εστιάζει κυρίως στην ισχυροποίηση των τετρακεφάλων μυών (οι πρόσθιοι μύες του μηρού).

Χρόνια Πυροφοσφωρική Αρθροπάθεια: Είναι σημαντικό σε αυτή τη μορφή αρθροπάθειας ο ασθενής να ελαττώσει το σωματικό του βάρους, ενώ η άσκηση θα πρέπει να βοηθά στην ενδυνάμωση των μυών που κινούν τις πάσχουσες αρθρώσεις.

ΓΕΝΙΚΑ

Στις αρθρίτιδες γενικότερα 3 τύποι ασκήσεων είναι κατάλληλοι.

1. Ασκήσεις εύρους κινήσεων των αρθρώσεων, οι οποίες αυξάνουν την ευλυγισία των ιστών.
2. Ασκήσεις ενδυνάμωσης, οι οποίες καλό θα είναι να γίνονται καθημερινά εκτός αν υπάρχει έντονος πόνος. Οι δυνατοί μύες βοηθούν στη στήριξη και προφυλάσσουν τις προσβεβλημένες αρθρώσεις.
3. Αεροβικές ασκήσεις, όπως το τρέξιμο, η κολύμβηση και η ποδηλασία. Μπορούν να γίνουν 3 φορές την εβδομάδα για 20-30 λεπτά. Κάνουν καλό στο καρδιαγγειακό, βοηθούν στην ελάττωση του σωματικού βάρους και προκαλούν γενικότερη ευεξία.

Βοηθήματα

Επιπλέον, στη θεραπεία του πόνου της αρθρίτιδας χρησιμοποιούνται νάρθηκες άνω και κάτω άκρων καθώς και διάφορα βοηθήματα βάδισης και εργοθεραπείας. Τα παραπάνω βοηθήματα ανακουφίζουν τον πόνο γιατί προσφέρουν ξεκούραση και υποστήριξη στις αρθρώσεις. Βοηθήματα βάδισης όπως μπαστούνι, αν το πρόβλημα αφορά στο ένα πόδι, η ειδικές περπατούρες (τα γνωστά “πι”), αν είναι αμφοτερόπλευρο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιπλέον όταν ο ασθενής δυσκολεύεται στη μετακίνησή του.

Αντώνης Κουσούλης, Φωτεινή Κουσαθανά