Π. Ισιγώνης: Σχολιάζοντας τον κανονισμό καλαθοσφαίρισης

Καλησπέρα σε όλους,
Είμαι σίγουρος ότι όλοι όσοι διαβάζουν το Age of basketball, γνωρίζουν σε μεγάλο βαθμό τον κανονισμό της καλαθοσφαίρισης και τα βασικά άρθρα του. Όμως ο κανονισμός εκτός από πολύπλοκος σε κάποια σημεία του, είναι και ιδιαίτερα εκτενής, με αποτέλεσμα να χρειάζεται ουσιαστική μελέτη για την κατανόηση του.

Στο σημερινό κείμενο διάλεξα να ασχοληθώ με διάφορα σημεία του κανονισμού τα οποία στην πορεία μου στο γήπεδο έχω παρατηρήσει ότι είτε είναι άγνωστα σε παίκτες/προπονητές/κοινό, είτε είναι δύσκολα στην κατανόηση, είτε και τα δύο προηγούμενα ταυτόχρονα με αποτέλεσμα να κάνουν την ζωή των διαιτητών «δύσκολη». Λόγω του ότι τα σημεία είναι πολλά σε αριθμό, δεν θα εξαντλήσουμε το θέμα στο σημερινό κείμενο αλλά θα ακολουθήσουν και άλλα τις επόμενες εβδομάδες. Επίσης, στο σημερινό κείμενο θα βρείτε μία ανάλυση για το κολλημένο χρονόμετρο του αγώνα Ολυμπιακός – Σιένα.                     

Στο κείμενο τα αυτούσια κομμάτια του κανονισμού είναι σε εισαγωγικά, όπως αναφέρονται στην επίσημη μετάφραση από την ΕΟΚ/ΟΔΚΕ των κανονισμών καλαθοσφαίρισης του 2012 της FIBA. Τα υπόλοιπα είναι προσωπικά μου σχόλια και επισημάνσεις στον κανονισμό. Στο τέλος του κειμένου θα βρείτε τον σύνδεσμο για το που μπορείτε να διαβάσετε τον επίσημο κανονισμό καλαθοσφαίρισης και τις διευκρινήσεις του, σε περίπτωση που θέλετε να ρίξετε μια ματιά στα πλήρη κείμενα.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με ένα άρθρο για μη-προληπτικούς.

Άρθρο 13 – Πως παίζεται η μπάλα

Στο άρθρο αυτό εντάσσονται δύο φάσεις που συναντάμε πολύ συχνά στα γήπεδα:

• «Το χτύπημα της μπάλας με μπουνιά αποτελεί παράβαση»
• «Η μη σκόπιμη επαφή της μπάλας σε πόδι δεν αποτελεί παράβαση»

Πολλοί παίκτες αγνοούν τα δύο αυτά σημεία και αντιδρούν σε ενδεχόμενο σφύριγμα στην 1η περίπτωση ή σε ενδεχόμενο ‘μη σφύριγμα’ στην 2η περίπτωση. Παρόλα αυτά ο κανονισμός είναι ξεκάθαρος και αναφέρει «Ο παίκτης δε μπορεί να τρέξει με τη μπάλα, να τη κλοτσήσει ή να τη σταματήσει σκόπιμα με οποιοδήποτε μέρος του ποδιού του ή να τη χτυπήσει με τη γροθιά. Ωστόσο εάν έρθει σε τυχαία επαφή ή η μπάλα αγγιχθεί από οποιοδήποτε μέρος του ποδιού, δεν είναι παράβαση.»

Άρθρο 17 – Επαναφορά

Το άρθρο σχετικά με την διαδικασία της επαναφοράς της μπάλας από εκτός ορίων περιλαμβάνει τον κανόνα για την εκτέλεση της επαναφοράς. Όλοι γνωρίζουν ότι ο παίκτης που κάνει την επαναφορά έχει 5 δευτερόλεπτα για να ελευθερώσει την μπάλα αλλά λίγοι θυμούνται τον περιορισμό για το πως μπορεί να κινηθεί ο παίκτης πίσω από την γραμμή. Συγκεκριμένα το άρθρο αναφέρει ότι ο παίκτης που εκτελεί την επαναφορά δεν θα:

• «Κινείται πλαγίως, από το σημείο επαναφοράς που υποδεικνύεται πίσω από την γραμμή ορίων, εκτός από την τελική γραμμή μετά από επιτυχημένο καλάθι ή επιτυχημένη ελεύθερη βολή, σε συνολική απόσταση μεγαλύτερη από ένα (1) μέτρο, σε μία ή δύο κατευθύνσεις από το καθορισμένο σημείο επαναφοράς, πριν ή κατά τη διάρκεια απελευθέρωσης της μπάλας. Ωστόσο, αυτός επιτρέπεται να κινείται πίσω και κάθετα προς την γραμμή τόσο, όσο οι συνθήκες το επιτρέπουν»

Με βάση αυτό το εδάφιο, ένας παίκτης που κάνει περίπου τρία βήματα προς μία κατεύθυνση για να αποφύγει ένα αντίπαλο και να κάνει την επαναφορά της μπάλας έχει διαπράξει παράβαση! Το επιτρεπόμενο όριο είναι 1 μέτρο που σημαίνει είτε περίπου ένα βήμα προς τα δεξιά και ένα προς τα αριστερά από το σημείο επαναφοράς είτε περίπου δύο βήματα προς την μία από τις δύο κατευθύνσεις.

Άρθρο 23 – Παίκτης εκτός ορίων και μπάλα εκτός ορίων

Στο άρθρο που αναφέρεται στο πότε ένας παίκτης ή η μπάλα είναι εκτός ορίων συμπεριλαμβάνεται ένα μικρό αλλά ιδιαίτερα σημαντικό εδάφιο. Διαβάζουμε λοιπόν στο άρθρο αυτό ότι «Εάν ένας παίκτης αγγίξει εκτός ορίων ή το πίσω γήπεδο του, στη διάρκεια εμπλοκής της μπάλας, τότε υπάρχει διαδικασία αναπήδησης». Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι όταν 2 παίκτες διεκδικούν την μπάλα και ένας από αυτούς αγγίξει μία από τις γραμμές ορίων, τότε έχουμε περίπτωση αναπήδηση (jump ball) και όχι παράβαση εκτός ορίων από τον παίκτη που άγγιξε την γραμμή. Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις δεν μπορεί να σφυριχτεί παράβαση στον παίκτη και να δοθεί επαναφορά για την αντίπαλη ομάδα, όπως πολύ συχνά ζητούν οι παίκτες και οι προπονητές.

Άρθρο 24 – Προώθηση (dribbling)

Τα άρθρα περί προώθησης (άρθρο 24) και βημάτων (άρθρο 25) είναι πηγή πολλών διαφωνιών στον χώρο μας. Σχετικά με την προώθηση, η φάση που έχω συναντήσει περισσότερο στα γήπεδα είναι η λεγόμενη «αδεξιότητα» που προσφέρει ένα μικρό πλεονέκτημα στον επιτιθέμενο και γκρίνιες στους αντιπάλους που ζητάνε διπλή ντρίμπλα. Εκφράζεται σε δύο σχετικές προτάσεις του κανονισμού:

• «Ένας παίκτης που τυχαία χάνει και μετά ξανακερδίζει τον έλεγχο ζωντανής μπάλας στον αγωνιστικό χώρο, θεωρείται ότι έχει εκτελέσει αδεξιότητα με τη μπάλα.»

Και ακριβώς στο επόμενο εδάφιο:

• «Τα ακόλουθα δεν είναι ντρίμπλα:
– Αδεξιότητα με τη μπάλα, στην αρχή ή στο τέλος της ντρίμπλας.»

Όπως μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς, η αδεξιότητα είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά στο γήπεδο. Π.χ. ανά πάσα στιγμή, η μπάλα μετά από μία πάσα που δεν ήταν ιδιαίτερα καλή μπορεί να φύγει από τον έλεγχο του παίκτη, να χτυπήσει στο γήπεδο και να την ξαναπιάσει ο παίκτης στα χέρια του. Σε αυτές τις περιπτώσεις αδεξιότητας, ο επιτιθέμενος έχει δικαίωμα να ξεκινήσει ντρίμπλα και δεν διαπράττει καμία παράβαση. Δεδομένου ότι το πρώτο χτύπημα θεωρείται αδεξιότητα, η ντρίμπλα που ξεκινάει είναι η 1η και μοναδική που έχει στην διάθεση του ο παίκτης.

Στο πλαίσιο του ίδιου άρθρου, υπάρχει μία ακόμα πολύ σημαντική φράση, η οποία συνδέεται άρρηκτα με τις περιπτώσεις που οι παίκτες ζητάνε βήματα, διπλές ντρίμπλες κτλ. Όπως αναφέρει ο κανονισμός:

• «Δεν υπάρχει όριο στον αριθμό των βημάτων που ένας παίκτης μπορεί να κάνει, όταν η μπάλα δεν είναι σε επαφή με τα χέρια του»

Ο λόγος που κάνω την αναφορά στην πρόταση αυτή, είναι γιατί βρίσκει εφαρμογή σε διάφορες περιπτώσεις, όπως παραδείγματος χάρην σε διεισδύσεις επιτιθέμενου παίκτη στην ρακέτα, στο κατέβασμα της μπάλας από τον επιτιθέμενο και άλλες. Σε αυτό το πλαίσιο ας δούμε μία υποθετική φάση αγώνα, που συμβαίνει όμως στο γήπεδο αρκετά συχνά: Ένας επιτιθέμενος που διεισδύει στην ρακέτα, είναι έτοιμος να κάνει το λεγόμενο ‘πρώτο βήμα’ με σκοπό να πιάσει την μπάλα και να κάνει στην συνέχεια μπάσιμο για να σουτάρει ή να πασάρει. Δεν προλαβαίνει να πιάσει την μπάλα όμως, αυτή φεύγει στιγμιαία από τον έλεγχο του, βρίσκεται στον αέρα, συνήθως πάνω από το ύψος του κεφαλιού του και ο παίκτης κάνει 2 (ή περισσότερα) βήματα πριν τελικά την πιάσει για να καταφέρει να πασάρει ή να σουτάρει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όλοι θα ζητήσουν βήματα ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποια παράβαση. Είναι από τις δύσκολες φάσεις που συμβαίνουν με μεγάλη ταχύτητα σε διάρκεια μερικών δευτερολέπτων και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή.

Άρθρο 25 – Βήματα

Η παράβαση των βημάτων είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη, κυρίως βάσει των περιορισμών στο ξεκίνημα της ντρίμπλας καθώς «Για να ξεκινήσει μία ντρίπλα, το πόδι του πίβοτ δε θα πρέπει να σηκωθεί προτού η μπάλα ελευθερωθεί από το χέρι/α του παίκτη». Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε πολλά σφυρίγματα σε κάθε παιχνίδι για τα βήματα στην εκκίνηση. Ο κανονισμός αυτός δεν εφαρμόζεται στο ΝΒΑ και είναι πάρα πολλοί οι παίκτες, κυρίως αμερικάνικης καταγωγής, που δυσκολεύονται στην προσαρμογή τους στον περιορισμό αυτό.

Παρόλα αυτά, το κομμάτι που θεωρώ περισσότερο άγνωστο σχετικά με τους περιορισμούς των βημάτων, είναι αυτό που προσφέρει ένα μεγάλο πλεονέκτημα στους επιτιθέμενους παίκτες, που έχουν καθορίσει το πόδι πίβοτ. Ένας παίκτης λοιπόν, «Για να πασάρει ή να σουτάρει για καλάθι, ο παίκτης μπορεί να σηκώσει το πόδι του πίβοτ και να προσγειωθεί στο ένα ή στα δύο πόδια ταυτόχρονα και μετά από αυτό, το ένα ή και τα δύο πόδια δύναται να σηκωθούν από το έδαφος αλλά κανένα πόδι δεν μπορεί να επιστρέψει στο έδαφος πριν η μπάλα ελευθερωθεί από το χέρι/α του παίκτη»

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη όμως; Θα αφήσω την εικόνα να μιλήσει από μόνη της, αφού το παρακάτω κλιπ δείχνει παραπάνω από εύγλωττα την κίνηση του επιτιθέμενου και πως σουτάρει σηκώνοντας το πόδι πίβοτ χωρίς να διαπράττει καμία παράβαση.

Αγώνας Ολυμπιακός – Σίενα

Ένας φίλος σε σχόλιο του σε προηγούμενο κείμενο ρώτησε τι θα έπρεπε να κάνει ο διαιτητής σχετικά με το πρόβλημα του χρονομέτρου στον αγώνα της Ευρωλίγκας Ολυμπιακός-Σιένα. Βλέπουμε ότι ακόμα και σε αγώνες των υψηλότερων επαγγελματικών πρωταθλημάτων είναι πιθανό να υπάρχουν προβλήματα με τον εξοπλισμό και γνωρίζοντας ότι το μπάσκετ εξαρτάται από αυτόν σε μεγάλο βαθμό, τα λάθη είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθούν 100%.

Πολλά κείμενα και σχόλια γράφτηκαν σχετικά με τον αγώνα, η γηπεδούχος ομάδα κατέθεσε ένσταση και έφεση σχετικά με τον αγώνα και ο αθλητικός δικαστής αποφάσισε το τι έπρεπε να γίνει με το παιχνίδι. Εμείς εδώ μπορούμε απλά να σχολιάσουμε μόνο μερικές λεπτομέρειες, έχοντας όλη την άνεση χρόνου. Τα σχόλια είναι εντελώς άσχετα με το ποιες ομάδες έπαιζαν, αφορούν μόνο την φάση του αγώνα.

Ας θυμηθούμε τι ακριβώς έγινε στο παιχνίδι εκείνο. Η γηπεδούχος ομάδα ξεκινάει την τελευταία (λογικά) επίθεση της με 19.3 δευτερόλεπτα στην διάθεση της. Με 10 δευτερόλεπτα να απομένουν, το χρονόμετρο κολλάει, για κάποιο λόγο, για περίπου 4 δευτερόλεπτα. Όπως αναφέρθηκε, αυτό έγινε είτε λόγω λάθους του χρονομέτρη είτε λόγω κάποιας βαριάς ανάσας ενός εκ των διαιτητών που είχε ως αποτέλεσμα το ηλεκτρονικό σύστημα που έχουν οι διαιτητές μαζί τους κατά την διάρκεια του αγώνα να σταματήσει το χρονόμετρο. Γιατί σταμάτησε ακριβώς το χρονόμετρο δεν είναι επί του παρόντος, συμβαίνει και θα συνεχίσει να συμβαίνει στα γήπεδα. Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε όμως τι μπορεί να κάνει ένας διαιτητής όταν συμβεί κάτι τέτοιο.

Αρχικά, είναι ιδιαίτερα παράδοξο ότι κανένας από τους τρεις διαιτητές, και ιδιαίτερα ένας εκ των δύο που βρίσκονται στις πλάγιες γραμμές (centre and trail referees) δεν παρατήρησε το κολλημένο χρονόμετρο για να διακόψει τον αγώνα. Αυτό είναι το πρώτο και κυριότερο που πρέπει να έχουν υπόψιν τους οι διαιτητές στο τέλος των αγώνων και ιδιαίτερα στις τελευταίες επιθέσεις με πολύ κοντινό σκορ των ομάδων. Εν συνεχεία, είναι παράδοξο ότι ούτε ο κριτής-χρονομέτρης παρατήρησε το κολλημένο χρονόμετρο, και επομένως ούτε εκείνος/η δεν ειδοποίησε τους διαιτητές ή τους συναδέλφους του στην γραμματεία του αγώνα για το πρόβλημα.

Εφόσον κανείς δεν παρατήρησε το πρόβλημα, είναι απόλυτα λογικό ότι οι διαιτητές συνέχισαν το παιχνίδι και δέχθηκαν την ένσταση της γηπεδούχου ομάδος στο τέλος του αγώνα. Με βάση τον κανονισμό της FIBA και της Ευρωλίγκας, ακόμα κι αν είχαν ανακαλύψει το πρόβλημα κατά την διάρκεια του τάιμ-άουτ δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το instant replay για την περίπτωση αυτή και επομένως όπως λέμε «ότι παίχθηκε, παίχθηκε» και έπρεπε να συνεχίσουν αναλόγως. Συνεπώς, το χρονόμετρο δεν μπορούσε να διορθωθεί, δόθηκε το τάιμ-άουτ στην γηπεδούχο ομάδα, η οποία είχε τα εναπομείναντα 1.7 δευτερόλεπτα για την επίθεση της.

Σε περίπτωση που οι διαιτητές είχαν αντιληφθεί το πρόβλημα, αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν είναι αρχικά να διακόψουν τον αγώνα χωρίς να θέσουν σε μειονέκτημα κάποια από τις δύο ομάδες (π.χ. να μην διακόψουν όταν ένας παίκτης είναι σε προσπάθεια για σουτ). Η κατοχή θα παρέμενε για την γηπεδούχο ομάδα. Εν συνεχεία, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, δεν θα μπορούσαν να εξετάσουν το instant replay, αφού ο κανονισμός της Ευρωλίγκας επιτρέπει την χρήση του replay μόνο σε «αστοχία του χρονομέτρου εάν δεν σταματήσει μετά από σφύριγμα του διαιτητή ή εάν το χρονόμετρο ξεκινήσει πριν ξεκινήσει το παιχνίδι». Αυτό που θα μπορούσαν να κάνουν σε συνεργασία με τους κριτές στο τραπέζι της γραμματείας είναι να αποφασίσουν πόσα περίπου δευτερόλεπτα ήταν το χρονόμετρο κολλημένο, να επαναφέρουν το χρονόμετρο στον σωστό εναπομείναντα χρόνο και μετά να δώσουν την μπάλα στην γηπεδούχο ομάδα για επαναφορά εκτός ορίων για την επίθεση με τα υπολειπόμενα δευτερόλεπτα.

Προτού κλείσω το θέμα, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι αυτή είναι απλά η προσωπική μου άποψη, την οποία προσπάθησα να τεκμηριώσω με βάση τον κανονισμό διαιτησίας, τον κανονισμό της Ευρωλίγκας και την εμπειρία μου από τα παιχνίδια που έχω διευθύνει. Δεν κατέχω ούτε την εμπειρία από παιχνίδια τέτοιας σημασίας, ούτε είμαι διεθνής διαιτητής, οπότε διατηρώ μία επιφύλαξη όσον αφορά στην αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών καθώς δεν είχα διαβάσει ποτέ στο παρελθόν τον εσωτερικό κανονισμό της Ευρωλίγκας και δεν μπορώ να γνωρίζω τις πιθανές διευκρινίσεις της διοργανώτριας αρχής στα ετήσια σεμινάρια που γίνονται πριν την έναρξη των πρωταθλημάτων.

Υπενθυμίζω ότι στο τέλος του κειμένου μπορείτε να βρείτε τους συνδέσμους για τον επίσημο κανονισμό καλαθοσφαίρισης, τις διευκρινίσεις και άλλα σχετικά έγγραφα.

Μην ξεχνάτε ότι μπορείτε να στέλνετε απορίες και ερωτήσεις σχετικά με το μπάσκετ και την διαιτησία στην διεύθυνση asktheref@ageofbasketball.net ή να χρησιμοποιείτε τα σχόλια στο τέλος κάθε ποστ. Σας χαιρετώ,

Παναγιώτης Ισιγώνης

– Κανονισμός καλαθοσφαίρισης
– Διευκρινίσεις κανονισμού
– Euroleague bylaws