Μεταβολικό σύνδρομο: η μάστιγα της καθιστικής ζωής

Μιλάμε συχνά για τα οφέλη της άσκησης και την επαναφορά στην άσκηση μετά από τραυματισμούς. Ωστόσο, ένα θέμα που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι η… μη άσκηση και ιδιαίτερα ποιες είναι οι επιπτώσεις του τρόπου ζωής (καθιστική ζωή και ανθυγιεινή διατροφή) που φαίνεται να εξαπλώνεται σαν επιδημία στο δυτικό κόσμο.

Το μεταβολικό σύνδρομο (ΜΣ) αποτελεί «προϊόν» των καιρών μας. Η γνώση για τη διάγνωση και την πρόληψή του, καθώς και η προσοχή στις επιπλοκές του, αποτελούν την κινητήριο δύναμη πίσω από την αντιμετώπισή του.

Τι είναι;

Το μεταβολικό σύνδρομο αποτελεί σύμπλεγμα διαταραχών του μεταβολισμού. Παρόλο που ο μηχανισμός που το προκαλεί δεν είναι ξεκάθαρος, κοινός παρονομαστής είναι η διαταραχή της ορμόνης της ινσουλίνης, υπεύθυνης για τη ρύθμιση της γλυκόζης (σακχάρου).

Η ταυτόχρονη παρουσία πολλών παραγόντων καθιστά το εν λόγω σύνδρομο δύσκολα αναγνωρίσιμο, με πολλά περιστατικά να παραμένουν αδιάγνωστα, ενώ εκτιμάται ότι θα αποτελέσει τη «μάστιγα» του 21ου αιώνα. Ως συνώνυμα του μεταβολικού συνδρόμου έχουν αναφερθεί τα: Σύνδρομο Χ, Σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη, Δυσμεταβολικό/Καρδιομεταβολικό Σύνδρομο ή Θανατηφόρο Κουαρτέτο.

Η διάγνωσή του στηρίζεται στην ύπαρξη τουλάχιστον τριών από τα ακόλουθα κριτήρια:

• Περίμετρος μέσης >102 cm στους άντρες και >88 cm στις γυναίκες
• Τριγλυκερίδια αίματος >150 mg/dL
• Αρτηριακή Πίεση Αίματος >130/85 mm Hg
• Χαμηλά επίπεδα «καλής» χοληστερόλης (ΗDL) <40 mg/dL στους άνδρες ή <50 mg/dL στις γυναίκες
• Μέτρηση του σακχάρου στο αίμα μετά από περίοδο νηστείας, γλυκόζη νηστείας >110 mg/dL

Τι σημαίνει;

Όπως μπορεί να εξαχθεί και από τα ανωτέρω, η εικόνα του μεταβολικού συνδρόμου χαρακτηρίζεται από το εξής τετράπτυχο οντοτήτων:

• Παχυσαρκία
• Διαταραχή της ισορροπίας των λιπιδίων του αίματος (χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων)
• Υπέρταση
• Διαταραχή της ισοροπίας της γλυκόζης στον οργανισμό

Οι βασικές αυτές διαταραχές, που απαρτίζουν το σύνδρομο, αποτελούν ουσιαστικά κλασσικούς και αναδυόμενους παράγοντες ανάπτυξης αρτηριακής απόφραξης (αθηρωματική πλάκα) και, συνεπώς, καρδιαγγειακής νόσου.

Το σύνδρομο, ως οντότητα, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα, λόγω των σοβαρών επιπλοκών τις οποίες επιφέρει, με τον κίνδυνο για την ανάπτυξή τους να αυξάνει αναλογικά με τον αριθμό των χαρακτηριστικών του συνδρόμου.

Ειδικότερα, ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο έχουν 3πλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων (Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο και Έμφραγμα Μυοκαρδίου) και 5πλάσιο κίνδυνο ανάπτυξης Σακχαρώδους Διαβήτη. Επιπρόσθετα, ασθενείς με ΜΣ εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση και άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως η σχιζοφρένεια, ο διαβήτης κύησης, η κατάθλιψη, ο καρκίνος του προστάτη, η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος, η χρόνια νεφρική νόσος καθώς και η πολυκυστική νόσος των ωοθηκών σε γυναίκες.

Ποιους αφορά;

Η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς αυτή αυξάνεται παγκοσμίως, ακολουθώντας ταυτοχρόνως την ανοδική πορεία της παχυσαρκίας. Ακόμα, το μεταβολικό σύνδρομο φαίνεται να αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας, ενώ διαφέρει ανάλογα με την εθνικότητα. Δεδομένα από μελέτες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι η μεταβολική αυτή διαταραχή αφορά το 27% του ενήλικου πληθυσμού και 10% του παιδικού πληθυσμού. Στην Ελλάδα η συχνότητα εμφάνισης της νόσου ανέρχεται περίπου στο 24%, με τα ποσοστά να αυξάνουν συνεχώς στην παιδική ηλικία. Μάλιστα έχει βρεθεί ότι τουλάχιστον το 50% των παιδιών με νοσήματα του καρδιαγγειακού εμφανίζουν υποκείμενο μεταβολικό σύνδρομο.

Το ΜΣ οφείλεται κυρίως στον σύγχρονο «τοξικό» δυτικό τρόπο ζωής, με παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του να αποτελούν:

• η κακή διατροφή
• η έλλειψη άσκησης
• το κάπνισμα
• η κατανάλωση αλκοόλ
• η παχυσαρκία
• γενετικοί παράγοντες

Το σύνδρομο, στην εποχή μας, προσβάλλει ιδιαίτερα τους εφήβους και νεαρούς ενήλικες, καθότι στις εν λόγω ηλικιακές ομάδες παρατηρείται αυξημένη η κατανάλωση πρόχειρου φαγητού (junk food), η έλλειψη σωματικής άσκησης (πολύωρη ενασχόληση με pc, video games), και συνεπώς η παιδική παχυσαρκία.

Πώς αντιμετωπίζεται;

Η σοβαρότητα της νόσου άλλα ακόμα περισσότερο των επιπλοκών της, καθιστά καθοριστικής σημασίας την έγκαιρη, στοχευμένη και πολυπαραγοντική αντιμετώπισή της. Η αντιμετώπιση αυτή εδράζεται σε δύο άξονες:

i) τη φαρμακολογική παρέμβαση και
ii) την αλλαγή του τρόπου ζωής

Φαρμακολογική παρέμβαση

Στόχοι της φαρμακολογικής παρέμβασης αποτελούν οι επιμέρους διαταραχές του συνδρόμου, δηλαδή η υπέρταση, η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιμία και η διαταραχή της γλυκόζης, για τις οποίες πρέπει να ληφθούν τα ανάλογα θεραπευτικά μέτρα.

Lifestyle modification

Το κυριότερο, όμως, βήμα στην αντιμετώπιση αλλά και στην πρόληψη του συνδρόμου είναι η τροποποίηση των υγιεινοδιαιτητικών παραγόντων (lifestyle modification). Αυτή συνίσταται στη ρύθμιση της δίαιτας και την υιοθέτηση διατροφής βασισμένη στο μεσογειακό πρότυπο, με μειωμένη κατανάλωση κορεσμένου λίπους, χοληστερόλης και αυξημένη πρόσληψη φρούτων, λαχανικών και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.

Ταυτόχρονα πρέπει να ενθαρρυνθεί η άμεση διακοπή του καπνίσματος. Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και η σωματική άσκηση. Η άσκηση που έχει αποδειχθεί ως πιο αποδοτική είναι η αερόβια. Το πρόγραμμα, που είναι ωφέλιμο, απαρτίζεται από μέτριας έντασης άσκηση, διάρκειας περίπου 30 λεπτών, 3-5 φορές την εβδομάδα.

Με το πρόγραμμα αυτό μακροχρόνια θα μειωθούν τα επίπεδα του σακχάρου, των τριγλυκεριδίων, θα αυξηθεί η «καλή» χοληστερόλη και θα βελτιωθει ο Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) καθώς και η καρδιακή και αναπνευστική λειτουργία. Επιπρόσθετα, ενδείκνυται άσκηση μυϊκής ενδυνάμωσης τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα.

Καθότι το μεταβολικό σύνδρομο παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και σακχαρώδους διαβήτη, θα πρέπει να εφαρμοστούν τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη του. Η υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής, καλύτερων διατροφικών συνηθειών και η τακτική άσκηση, θα συμβάλουν στη μείωση της εμφάνισης του εν λόγω συνδρόμου. Τέλος, ο τακτικός έλεγχος (τσεκ-απ) θα πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση και η συμβουλή του γιατρού σας κρίνεται απαραίτητη σε περιπτώσεις απόκλισης από τις φυσιολογικές τιμές.

Γεωργούντζος Γεώργιος, 4ετής Φοιτητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών, Μέλος Συλλόγου Νέων Ιατρών
Ζερδές Ιωάννης, Ιατρός, Μέλος Συλλόγου Νέων Ιατρών