Από την υγιή άσκηση στον εθισμό

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και τα πρότυπα που υπάρχουν κάνουν συχνά τους σημερινούς αθλητές – επαγγελματίες ή μη – να ισορροπούν μεταξύ υγιούς αθλητισμού και εμμονής.

Άνθρωποι που αθλούνται μη επαγγελματικά κάνουν συχνά λάθη υπερβολής, που μπορεί να έχουν τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ακόμα και επαγγελματίες αθλητές καταλήγουν να αποσύρονται, εξαιτίας υπερβολών, από το άθλημά τους, και μάλιστα με μόνιμες βλάβες, οι οποίες οφείλονται σε τραυματισμούς που προήλθαν από υπερπροσπάθεια. Εάν ο χρόνος αποκατάστασης και ξεκούρασης δεν είναι αρκετός για τον αθλητή σε σχέση με την πίεση που ασκεί στο σώμα του, τότε η υπερβολή αντικαθιστά την «υγιή άσκηση» με πολύ άσχημα, τις περισσότερες φορές, αποτελέσματα.

Η υπερβολική άσκηση, χωρίς την απαραίτητη αποκατάσταση, μπορεί να έχει διάφορες συνέπειες για τον αθλητή:

• Έλλειψη ενέργειας
• Δυσφορία
• Πόνους σε μυς και αρθρώσεις
• Πιο συχνούς τραυματισμούς και δυσκολότερη αποκατάστασή τους
• Μόνιμες βλάβες στα οστά, τους τένοντες και τους συνδέσμους
• Μικροτραυματισμούς, οι οποίοι αποκαθίστανται δυσκολότερα και όχι πλήρως
• Μειωμένη απόδοση
• Απώλεια ενθουσιασμού για την άθληση
• Απώλεια όρεξης
• Χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα
• Ευπάθεια σε λοιμώξεις

Ο όρος «εθισμός στην άσκηση» είναι υπαρκτός, με τον εθισμό αυτόν να είναι παρόμοιος με εκείνον από τα ναρκωτικά, όσο παράξενο κι αν ακούγεται στους περισσότερους από εμάς, που έχουμε συσχετίσει την άσκηση με όμορφες εικόνες και θετικά αποτελέσματα. Μάλιστα, στο ίδιο πλαίσιο έχει φανεί ότι η υπερβολικά έντονη άσκηση μπορεί να παρομοιαστεί ακόμα και με τον εθισμό από το αλκοόλ.

Οι αθλούμενοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, ιδιαίτερα μετά από αγώνες που επιφέρουν μεγάλη καταπόνηση. Σύμφωνα με έρευνες, έχει αποδειχτεί ότι μετά από μαραθώνιους και μεγάλους ποδηλατικούς αγώνες προκαλούνται καρδιακές αρρυθμίες και αρνητικές επιπτώσεις στη δομή των αρτηριών και της καρδιάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά από έναν μαραθώνιο, ακόμη και επαγγελματίες αθλητές παρουσιάζουν μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα για 2-3 ημέρες, ενώ για έναν ερασιτέχνη αθλητή η περίοδος αυτή μπορεί να κρατήσει ακόμα και 2-3 εβδομάδες.

Η εμμονή με την άσκηση συνδέεται με πολλά προβλήματα. Η ενδεχόμενη εμμονή του αθλούμενου να αισθανθεί καλύτερα ή να χάσει όσο πιο πολλές θερμίδες γίνεται, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολές και αυτές με τη σειρά τους σε:

• Διατροφικές διαταραχές
• Βουλιμία ή ανορεξία
• Κατάθλιψη
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Υπερβολικό άγχος

Η υπερβολική άσκηση, στα όρια εξάντλησης, σχετίζεται ακόμα και με μειωμένη γονιμότητα. Γυναίκες που ασκούνταν κατ’ αυτόν τον τρόπο, φάνηκε σε έρευνες να έχουν αυξημένο κίνδυνο υπογονιμότητας, αν και ο κίνδυνος αυτός ήταν αναστρέψιμος. Όσον αφορά στους άντρες, η υπερβολική άσκηση μπορεί επίσης να συνδεθεί με πιθανότητα υπογονιμότητας, καθώς μειώνει τον όγκο εκσπερμάτισης και τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων, αφού προκαλεί ορμονικές διαταραχές.

Σε ερασιτέχνες αθλητές, είναι υπαρκτός και ο κίνδυνος θερμοπληξίας λόγω υπερβολικής άσκησης, δηλάδη μιας κατάστασης με θερμοκρασία σώματος πάνω από 40οC, ειδικά σε χώρες σαν τη δική μας. Αυτό βέβαια δεν είναι τόσο συχνό σε επαγγελματίες αθλητές που έχουν καλή φυσική κατάσταση και κοιμούνται σωστά και ιδανικές ώρες.

Όσον αφορά στους επαγγελματίες αθλητές, πολλοί σοβαροί τραυματισμοί οφείλονται στην υπερπροσπάθειά τους και την επιμονή τους να μην αφήσουν το καθημερινό πρόγραμμα προπόνησης εξαιτίας κάποιου επιπόλαιου τραυματισμού.

Είναι συχνό, ειδικά σε αθλήματα όπως η ενόργανη, η ρυθμική γυμναστική, το μπαλέτο, η άρση βαρών και οι πολεμικές τέχνες, οι αθλητές να πάσχουν από τα λεγόμενα «σύνδρομα υπέρχρησης». Μερικά παραδείγματα τέτοιων συνδρόμων είναι οι:

• Τενοντίτιδες ώμου ή πηχεοκαρπικής άρθρωσης
• Σπονδυλολισθήσεις (δηλαδή μετατόπιση των σπονδύλων στη σπονδυλική στήλη εκτός της φυσιολογικής τους θέσης) που χρειάζονται χειρουργική επέμβαση
• Τενοντίτιδες σε γόνατα ή οστεοχονδρίτιδες

Ο σεβασμός στο σώμα μας είναι βασικός σε οποιαδήποτε μορφή άθλησης και μας δίνει τη δυνατότητα να συνεχίσουμε τον υγιή αθλητισμό για περισσότερο χρόνο και με καλύτερα αποτελέσματα. Είναι ζωτικής σημασίας για οποιονδήποτε αθλητή να ακούει τις «ανάγκες» του σώματός του, αφού η υπερκαταπόνηση οδηγεί πάντα, και με μαθηματική ακρίβεια, σε αρνητικά αποτελέσματα. «Παν μέτρον άριστον» είναι μια φράση που έχει προεκτάσεις και στον αθλητισμό, επαγγελματικό ή μη.

Πωλίνα Παυλή
Τελειόφοιτος Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Ενεργό μέλος Συλλόγου Νέων Ιατρών