Κήλες μεσοσπονδυλίου δίσκου

Ο καθιστικός τρόπος ζωής, οι κακές συνήθειες, η χειρωνακτική εργασία και, γενικότερα, οι κινήσεις που επιβαρύνουν τη σπονδυλική στήλη, είναι λόγοι που έχουν κάνει τις κήλες μεσοσπονδυλίου δίσκου να αποτελούν μάστιγα για τον σύγχρονο άνθρωπο. Το 80-90% των ανθρώπων θα περάσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους τουλάχιστον μία κρίση οσφυαλγίας. Αυτό καθιστά ζωτικής σημασίας τη συζήτηση για το πώς δημιουργούνται οι κήλες, πώς μπορούν να διαγνωστούν ή να αποφευχθούν, τι συμπτώματα έχουν και ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να αντιμετωπιστούν.

Τι είναι οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι και ποια η λειτουργία τους;

Η σπονδυλική στήλη κάθε ανθρώπου «χτίζεται» από μία σειρά σπονδύλων. Κάθε μεσοσπονδύλιος δίσκος καταλαμβάνει το διάστημα μεταξύ δύο γειτονικών σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης. Αποτελείται από ένα εξωτερικό σκληρό περίβλημα (ινώδης δακτύλιος) και από έναν εσωτερικό – μαλακής, ζελατινώδους υφής – πυρήνα (πηκτοειδής πυρήνας). Χάρη στην κατασκευή τους, οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι μπορούν να συμπιέζονται επιτρέποντας τις κινήσεις της σπονδυλικής στήλης ενώ παράλληλα δρουν προστατευτικά, απορροφώντας δονήσεις και κραδασμούς.

Πώς δημιουργούνται οι κήλες μεσοσπονδύλιου δίσκου;

Ρωγμές στην επιφάνεια του ινώδους δακτυλίου, του περιβλήματος, οδηγούν στην έκθεση περιεχομένου του πηκτοειδούς πυρήνα, του εσωτερικού, δημιουργώντας προεκβολές (κήλες). Αν και μπορούν να δημιουργηθούν σε οποιοδήποτε σημείο της σπονδυλικής στήλης, συχνότερες είναι οι κήλες της οσφυϊκής μοίρας, με αυτές της αυχενικής να ακολουθούν και πολύ σπανιότερα της θωρακικής. Με την πάροδο της ηλικίας, η παροχή αίματος και η ενυδάτωση των στοιχείων του δίσκου μειώνονται, με αποτέλεσμα την ευκολότερη δημιουργία ρηγμάτων, άρα και κηλών.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Εκτός από την ηλικία, επιβαρύνουν τη σπονδυλική στήλη και προδιαθέτουν στην εμφάνιση κηλών το αυξημένο βάρος σώματος, η κακή στάση του σώματος, το κάπνισμα, η χειρωνακτική εργασία και, γενικότερα, τα επαγγέλματα που περιλαμβάνουν μεταφορά δονήσεων στο σώμα των εργαζομένων.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι πιθανόν να μην παρουσιαστούν συμπτώματα, όμως ένας τραυματισμός ή μία απότομη κίνηση (π.χ. άρση βάρους) μπορεί να οδηγήσουν σε αιφνίδια εμφάνιση τους. Το πιο συχνό σύμπτωμα για το οποίο οι ασθενείς παραπονούνται και ζητούν ιατρική βοήθεια είναι η οσφυαλγία, ο πόνος δηλαδή στη μέση, ή/και η ισχιαλγία, ο πόνος δηλαδή που εντοπίζεται στο γλουτό και στην οπισθοπλάγια επιφάνεια του μηρού.

Οι κήλες μεσοσπονδυλίου δίσκου αποτελούν τη συχνότερη αιτία οσφυαλγίας και ισχιαλγίας σε άτομα μικρότερα των 40 ετών. Το 80-90% των ατόμων θα βιώσουν τουλάχιστον μία κρίση οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η αποφυγή κινήσεων ανακουφίζει τους ασθενείς ενώ καταστάσεις οι οποίες συνοδεύονται με αύξηση της πίεσης εντός της κοιλιάς (π.χ. βήχας, φτέρνισμα) συνήθως επιδεινώνουν τον πόνο. Είναι πιθανόν να συνυπάρχουν μουδιάσματα καθώς και διαταραχές της κινητικότητας, εξαιτίας της πίεσης των νεύρων από τις κήλες. Μια σπάνια αλλά πολύ σοβαρή κατάσταση, η οποία μπορεί να προκύψει, είναι το λεγόμενο «σύνδρομο της ιππουρίδας», το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο και μουδιάσματα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, των γλουτών και του πρωκτού, καθώς και διαταραχές της ούρησης και της αφόδευσης.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και η απεικόνιση θα θέσουν τη διάγνωση. Ο ασθενής πρέπει να ερωτηθεί για την έναρξη και την εντόπιση των συμπτωμάτων, να διευκρινιστούν οι παράγοντες κινδύνου, η τυχόν χρήση φαρμάκων καθώς και η ύπαρξη κάποιας άλλης νόσου, ώστε να αποκλεισθούν άλλες αιτίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οσφυαλγία.

Εξέταση επιλογής για τη διάγνωση της κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου αποτελεί η μαγνητική τομογραφία ( MRI) με την οποία απεικονίζονται χωρίς ακτινοβολία πρώιμες αλλά και χρόνιες βλάβες. Ο συνδυασμός αξονικής τομογραφίας (CT) και μυελογραφίας συνίσταται στις περιπτώσεις όπου δε μπορεί να γίνει μαγνητική τομογραφία. Η απλή ακτινογραφία έχει περιορισμένη διαγνωστική αξία διότι, εκτός από την απεικόνιση κάποιων μη ειδικών αλλοιώσεων λόγω ηλικίας, φαίνεται συνήθως φυσιολογική.

Ποια είναι η θεραπεία;

Σε ένα ποσοστό 80-90% των ασθενών η θεραπεία είναι συντηρητική, με τη χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων για την υποχώρηση της συνοδού φλεγμονής, και αναλγητικών και μυοχαλαρωτικών φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου. Η φυσικοθεραπεία και η ελεγχόμενη αθλητική δραστηριότητα μπορούν να βοηθήσουν συμπληρωματικά, ενώ παλαιότερα χρησιμοποιούμενα μέσα όπως ζώνες, κηδεμόνες, παθητικές κινήσεις κάμψης-έκτασης και έλξεις, δε φαίνονται να έχουν αξιοσημείωτα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Παραμονή στο κρεβάτι για μία περίπου εβδομάδα είναι πιθανόν να βοηθήσει ασθενείς με πολύ έντονο πόνο. Επί αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας (δηλαδή παραμονή των συμπτωμάτων έπειτα από 1-2 μήνες θεραπείας) και σε περιπτώσεις επιδείνωσης των συμπτωμάτων, συνίσταται η χειρουργική αντιμετώπιση. Απόλυτη ένδειξη χειρουργικής επέμβασης είναι η παρουσία συνδρόμου ιππουρίδας. Η επέμβαση που εφαρμόζεται είναι η δισκεκτομή (δηλαδή αφαίρεση του τμήματος του δίσκου που εξέχει) με στόχο την αποσυμπίεση της ρίζας του νεύρου που προκαλεί τα συμπτώματα πόνου. Πλέον, είναι διαθέσιμοι εναλλακτικοί και σύγχρονοι τρόποι δισκεκτομής με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους.

Αν και πολλοί ασθενείς δεν έχουν συμπτώματα και οι κήλες τείνουν να συρρικνώνονται με την πάροδο των χρόνων, η χρόνια οσφυαλγία και ισχιαλγία ταλαιπωρούν όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά τους ασθενείς και είναι υπεύθυνες για τη μείωση της παραγωγικότητάς τους. Η κατανόηση της κατάστασης και η αναζήτηση κατάλληλης βοήθειας είναι τα πρώτα βήματα προς την αντιμετώπιση.

Λίλλυ Βελέντζα, 5ετής φοιτήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ιωάννης Ζερδές, Ιατρός, μέλος Συλλόγου Νέων Ιατρών (ΣΝΙ)