Άσθμα και άσκηση

Υπολογίζεται ότι 10% των παιδιών και 5% των ενηλίκων παγκοσμίως έχουν κάποιας βαρύτητας ασθματική διαταραχή. Ο κίνδυνος να εκδηλωθούν τα συμπτώματα του άσθματος ή να εμφανιστεί μία κρίση είναι υψηλότερος κατά την άσκηση. Τι ακριβώς είναι, όμως, το άσθμα; Πότε εκδηλώνεται και με ποιο τρόπο; Πώς μπορούμε να το διαγνώσουμε ή να το αντιμετωπίσουμε; Και, κυρίως, τι περιορισμούς θέτει στην άθληση;

 Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των βρόγχων στην οποία προκαλείται απόφραξη, συχνά αναστρέψιμη, των αεραγωγών. Η απόφραξη αυτή μπορεί να είναι αυτόματα αναστρέψιμη ή μετά από φαρμακευτική αγωγή. Φαίνεται ότι υπάρχει γενετικό υπόστρωμα που προδιαθέτει την εμφάνιση του άσθματος αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες που προκαλούν τη γένεση των συμπτωμάτων και έκλυση των παροξυσμών.

Εκλυτικοί παράγοντες μπορούν να είναι η άσκηση, κάποια λοίμωξη, ο κρύος και ο ξηρός αέρας, οι περιβαλλοντικοί ρύποι όπως ο καπνός του τσιγάρου, το διοξείδιο του θείου και το οξείδιο του αζώτου, η ασπιρίνη ή κάποιο αλλεργιογόνο στον επαγγελματικό χώρο.

Τα συμπτώματα του άσθματος είναι δύσπνοια, συριγμός, βήχας και αίσθημα σύσφιξης ή βάρους στο στήθος. Τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά για το άσθμα, μπορεί όμως να επιτείνονται τη νύχτα ή μετά από άσκηση ή λοίμωξη και συχνά εμφανίζουν εποχιακή κατανομή.

AΣΘΜΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ AΣΚΗΣΗ

Συχνά αναφέρεται βήχας μη παραγωγικός ο οποίος εμφανίζεται μετά από 6-8 λεπτά ή κατά τη διάρκεια της άσκησης με μέγιστη μείωση της πνευμονικής λειτουργίας 15 λεπτά περίπου αφού ξεκινήσει η άσκηση.

Για να προκληθεί η παραπάνω κατάσταση η ένταση της άσκησης πρέπει να ξεπερνά το 80% της καρδιακής συχνότητας ενώ η μικρή και μέτριας διάρκειας άσκηση με διαλείμματα καθώς και η άσκηση σε κλειστό χώρο μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος.

Για παράδειγμα, αθλήματα στα οποία μπορεί να εμφανιστεί άσθμα είναι συχνότερα το μπάσκετ, το ποδόσφαιρο, η ποδηλασία, ο δρόμος των μεγάλων αποστάσεων καθώς και αθλήματα στα οποία οι αθλητές εκτίθενται στο κρύο όπως χόκεϊ πάγου, παγοδρομίες κ.τ.λ.

Το άσθμα μετά από άσκηση είναι πολύ συχνό σε άτομα που πάσχουν κυρίως από χρόνιο άσθμα καθώς και από αλλεργική ρινίτιδα και ατοπική δερματίτιδα. Για το λόγο αυτό πρέπει σε ασθενείς με άσθμα μετά από άσκηση να γίνει έλεγχος για αλλεργίες, έλεγχος της ρινικής κοιλότητας για ρινικούς πολύποδες και έλεγχος του δέρματος για εκζέματα. Επιπλέον, είναι σημαντικός ο έλεγχος της καρδιάς για την αποκάλυψη ενδεχόμενων αρρυθμιών, φυσημάτων και ο έλεγχος των πνευμόνων για την παρουσία συριγμού ο οποίος εάν ακούγεται σε ηρεμία συνηγορεί υπέρ του χρόνιου άσθματος. Στην πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων οι δοκιμασίες αυτές σε πάσχοντες από άσθμα μετά από άσκηση είναι φυσιολογικές.

Το πιο αξιόπιστο τεστ πιθανώς για τη διάγνωση της νόσου είναι η σπιρομέτρηση πριν και μετά την άσκηση του αθλητή. Κατά την σπιρομέτρηση ο ασθενής φυσάει και μετράται ο μέγιστος εκπνεόμενος όγκος αέρα στο πρώτο δευτερόλεπτο FEV1 (Forced Expiratory Volume/1 sec) και η μέγιστη εκπνευστική ροή (PEFR). Πριν την άσκηση ο FEV1 πρέπει να κυμαίνεται στα φυσιολογικά όρια ενώ μετά την άσκηση εάν ο FEV1 μειωθεί κατά 15% και η PEFR κατά 12-15% σε σχέση με τα προ της άσκησης επίπεδα τότε η δοκιμασία για άσθμα μετά την άσκηση θεωρείται θετική.

ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Οι αθλητές που παρουσιάζουν άσθμα μετά από άσκηση θα ήταν καλό να προτιμούν να αθλούνται εκτιθέμενοι σε καθαρό και υγρό αέρα και να το χειμώνα να γυμνάζονται σε κλειστούς χώρους ώστε αποφεύγουν την έκθεση στο κρύο. Διαφορετικά είναι αναγκαίο να καλυφθεί το στόμα και η μύτη με ένα μαντήλι ή μια μάσκα αναπνοής (βλ. εικόνα) για να θερμανθεί και να υγρανθεί ο αέρας που αναπνέουν. Επίσης, συστήνεται προθέρμανση 15 λεπτών πριν από την άσκηση και να αποφεύγεται η απότομη διακοπή της άσκησης. Η άσκηση πρέπει να αποφεύγεται τις ημέρες που ο αθλητής παρουσιάζει έξαρση ρινίτιδας ή αλλεργιών και ιγμορίτιδας. Εύλογη θα ήταν επιπλέον η επιλογή αθλημάτων στα οποία η εμφάνιση του άσθματος είναι πιο σπάνια όπως κολύμβηση σε κλειστή πισίνα, περπάτημα, τέννις, βόλεϊ, πολεμικές τέχνες, άρση βαρών, μπέιζμπολ κ.λ.π.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Προληπτικά φάρμακα είναι οι β2 διεγέρτες βραχείας δράσης (π.χ. Αerolin) τα οποία όταν δίνονται πριν από 30 λεπτά από την άσκηση αποτρέπουν την εμφάνιση των συμπτωμάτων σε ποσοστό 90%. Οι αθλητές πρέπει να φέρουν σπρέι ταχείας δράσης β2 διεγέρτες ώστε να ανακουφίσουν τα συμπτώματα που ενδέχεται να παρουσιάσουν κατά την άσκηση, αφού βέβαια το συστήσει ο ιατρός τους. Οι προπονητές θα πρέπει να γνωρίζουν για την ύπαρξη του άσθματος μετά από άσκηση των αθλητών τους και ποια φαρμακευτική αγωγή αυτοί ακολουθούν ενώ ο επιβλέπων ιατρός να είναι ενήμερος του είδους της άσκησης που κάνει ο αθλητής. Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται γενικά για την αντιμετώπιση του άσθματος είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, το Ο2, η χρωμογλυκίνη, νεδοκρομίλη, η θεοφυλλίνη ή οι ανταγωνιστές λευκοτριενίων. Ο ασθενής σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτεί τον ιατρό του ώστε να του δώσει την κατάλληλη θεραπεία ανάλογα με τον τύπο του άσθματος και των αιτιών αυτού.

Εάν τα συμπτώματα του άσθματος ελέγχονται καλά μέσω των μέτρων χωρίς φάρμακα και των κατάλληλων προληπτικών φαρμάκων, το άσθμα μετά από άσκηση δεν περιορίζει την επίδοση της άσκησης.

Φωτεινή Κουσαθανά, ιατρός