Νοσηρός αθλητισμός σε μία νοσηρή κοινωνία

Ο αθλητικός φανατισμός εκδηλώνεται στην Ελλάδα στην πλήρη μορφή του: με υβριστικά συνθήματα, με επεισόδια εντός και εκτός γηπέδων, με θύματα (λιγοστά ευτυχώς), με αδυναμία, ενίοτε, συνάψεως σχέσεων ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής οπαδικής νοοτροπίας! Η χώρα που εισήγαγε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, την πολεμική εκεχειρία και τα αθλητικά ιδεώδη, βλέπει μερικούς αιώνες αργότερα να τα καταπατούν τα ίδια τα τέκνα της. Αλλά είναι τέκνα που η ίδια γέννησε. Όπως διαμορφώθηκε η νοοτροπία της ευγενούς άμιλλας στην Ολυμπία, έτσι τώρα ο νέος γαλουχείται στη λογική του παραλόγου ότι αθλητισμός σημαίνει φανατισμός.

Ο αθλητισμός στην Ελλάδα νοσεί. Για τον Έλληνα οπαδό, κάθε νίκη της ομάδας του είναι μια ευκαιρία να καταφερθεί (συνηθέστερα με υβριστικό τρόπο) εναντίον του… αντίπαλου «στρατοπέδου». Κάθε αγώνας στο γήπεδο είναι μια αφορμή για εκτόνωση, για ύβρεις. Κάθε μετεγγραφή αθλητή είναι ένα συμβόλαιο μίσους για τους αντίθετους οπαδούς. Ορισμένοι υποστηρίζουν ακόμη και σήμερα, ακόμη και μετά από τόσα τραγικά περιστατικά, την ατυχή άποψη ότι «το γήπεδο δεν είναι εκκλησία». Μία ακόμη νοσηρή ιδεολογία, ένας άστοχος αφορισμός. Ο επαγγελματικός αθλητισμός είναι ένα θέαμα και κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να προσέρχεται σε αυτό και να κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα ή να αποχωρεί αηδιασμένος από τη χυδαιότητα των συνθημάτων ή χωρίς αναπνοή από τα σύννεφα καπνού που σκεπάζουν το γήπεδο λόγω των τσιγάρων.

Ο αθλητισμός νοσεί εξαιτίας των οπαδών του. Αυτοί οι οπαδοί, που τελικά αποτελούν ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό σε κάθε ομάδα, δε γεννήθηκαν ξαφνικά. Πέρασαν και δεν ακούμπησαν από μία πολυετή εκπαίδευση που απέτυχε. Ο φανατισμός είναι θέμα παιδείας. Η έλλειψη αυτής επιφέρει τη μισαλλοδοξία, τον παραλογισμό, τις οργισμένες εκδηλώσεις. Κάπως έτσι γεννάμε νέες γενιές φανατικών που βρίσκουν «πάτημα» στις προηγούμενες και διαιωνίζεται η κατάσταση.

Μπορεί να βελτιωθεί η Παιδεία στην Ελλάδα και να καλλιεργεί στους νέους που ασχολούνται με τον αθλητισμό το πνεύμα της υγιούς άμιλλας; Προς το παρόν όχι. Άρα τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση; Αυστηρά μέτρα και αυστηρή εφαρμογή τους. Μέσα σε ένα γήπεδο συνωστίζονται κάποιες χιλιάδες άτομα. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να μπαίνουν με ονομαστικό εισιτήριο, για να ξέρουν οι υπεύθυνοι ποιος κάθεται πού και να βλέπουν στο βίντεο ποιος είπε τι και ποιος πέταξε κροτίδα και ποιος έκανε οτιδήποτε παράνομο. Και σε αυτούς να απαγορευτεί η είσοδος στα γήπεδα. Όταν δεν πρυτανεύει η λογική, μπορεί να εφαρμόζεται ο παραδειγματισμός.

Ποιος θα εφαρμόσει όμως τον παραδειγματισμό; Η αστυνομία; Η ελληνική αστυνομία υποπίπτει συνεχώς σε νέα ατοπήματα (βίας, ρατσισμού, ανεπαρκούς φύλαξης και έλλειψης αισθήματος ασφάλειας), δείχνοντας ότι οι εργαζόμενοι σε αυτή, οι αστυνομικοί «πάσχουν» και αυτοί από έλλειψη παιδείας. Ο κόσμος αυτές τις μέρες καταφέρεται συχνά εναντίον τους, αυτοί αντιδρούν και διαιωνίζουν με την αντίδρασή τους την κατάσταση ανεπάρκειας.

Άρα σε ποιον απομένει το έργο αποκοπής των νοσηρών στοιχείων από τον αθλητισμό; Στους ίδιους τους συλλόγους. Αλλά οι υπεύθυνοι αυτών ποιούν την νήσσαν. Εξακολουθούν να συντηρούν στα γήπεδά τους όλους αυτούς που σπιλώνουν την εικόνα της χώρας με στιγμές ντροπής. Ακόμα και αυτοί οι ιδιοκτήτες των ομάδων που βλέπουν την επένδυσή τους να απαξιώνεται μέσα σε δευτερόλεπτα, που βλέπουν τους φιλάθλους τους να χτυπούν το χέρι που τους ταΐζει, ακόμα και αυτοί δεν τολμούν να αναζητήσουν δραστικές λύσεις.

Αυτό που είναι περισσότερο απογοητευτικό και από τις εικόνες ντροπής που είδαμε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας είναι η εικόνα της κοινωνίας την επόμενη ημέρα. Στις κοινότητες χρηστών ο ένας βρίζει και μιλάει υποτιμητικά για τον άλλο. Σήμερα άκουσα οπαδούς του Ολυμπιακού να μιλούν μόνο για τη διαιτησία και το φάουλ στον Παπαλουκά στην τελευταία φάση. Και από την άλλη οπαδοί του Παναθηναϊκού ανταπαντούν με το ότι ο Παπαλουκάς έκανε βήματα! Δεν άκουσα ούτε έναν φίλο των «πρασίνων» να λέει ότι ο αγώνας θα έπρεπε να είχε διακοπεί υπέρ τους. Είναι τόσο βαθιά εμποτισμένος στο μυαλό του Έλληνα οπαδού ο φανατισμός που η λογική ξεχνιέται, παραλείπεται και σημασία αποκτά ο πόλεμος και ποιας ομάδας οι οπαδοί θα δημιουργήσουν πιο απειλητικό κλίμα για τους αντιπάλους. Δυστυχώς και οι παίκτες δεν είναι έτοιμοι να δείξουν την αντίθεσή τους αποχωρώντας από το γήπεδο.

Μια άλλη άποψη που ακούστηκε είναι να μην έπαιζαν Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός στους τελικούς και ότι αυτή είναι η αιτία των επεισοδίων. Εγώ δεν μπορώ να δεχτώ ότι η λύση θα ήταν να έπαιζε π.χ. Παναθηναϊκός-Μαρούσι, να περνούσαμε δύο εβδομάδες χωρίς επεισόδια και ύβρεις και να βαυκαλιζόμασταν ότι διοργανώσαμε ειρηνικούς τελικούς. Όχι, δεν είναι έτσι. Οι καλύτερες ομάδες της Ευρώπης παίζουν στον τελικό της Ελλάδας, όλοι περιμένουν τα χειρότερα και όμως κανείς δεν κάνει κάτι για να τα αποτρέψει. Καλύτερα να τα βλέπουμε και να μην ξεχνάμε το πού ζούμε. Έτσι, ίσως κάποτε κάποιος ενδιαφερθεί και παλέψει για να βελτιωθεί η κατάσταση. Τα περί οπαδών συγκεκριμένων ομάδων, προσωπικά τα ακούω χωρίς να δίνω σημασία. Εγώ πήγα στον Άγιο Θωμά, να δω Μαρούσι-Άρης και έγιναν επεισόδια, είδα αγώνα Παίδων (!) Πέραμα-Ελευθερία Μοσχάτου και έγιναν επεισόδια. Τα παραδείγματα αμέτρητα. Ο αθλητικός φανατισμός στην Ελλάδα είναι καθολικό φαινόμενο και μόνο όταν καταλάβουμε την πραγματική έκταση του προβλήματος θα συνειδητοποιήσουμε τη μακρά διαδρομή που απαιτείται για να βρούμε τη λύση.

Και για να κλείσουμε με το θέμα να αναφερθούμε και σε ένα ακόμα επάγγελμα αλληλένδετο με τον αθλητισμό. Μετά από κάθε αγώνα οι (αξιοσημείωτα πολλές) αθλητικές εφημερίδες ανταγωνίζονται για το ποια θα έχει τον πλέον χυδαίο τίτλο στο εξώφυλλό της. Υπάρχουν ομάδες δημοσιογράφων που ασχολούνται μόνο με τον φανατικό οπαδό και φροντίζουν ώστε να δημιουργείται κλίμα μίσους και άλλες «κλίκες» που καλλιεργούν έναν ελιτισμό και μία μισαλλοδοξία. Όλοι αυτοί δεν καταλαβαίνουν το ρόλο τους και τη σημασία του στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και της ψυχολογίας του μέσου οπαδού, του μέσου πολίτη.

Από πού θα μάθει τελικά ο Έλληνας οπαδός πώς πρέπει να φέρεται; Όταν οι υπεύθυνοι της ομάδας του κάθονται άπραγοι; Όταν οι δημοσιογράφοι συντηρούν και πολλαπλασιάζουν το φανατισμό; Όταν αυτοί που επιβάλλουν το νόμο αδυνατούν να το κάνουν με συνέπεια; Όταν οι πολιτικοί, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να εκφράζονται με αρμονικό και ισορροπημένο τρόπο, αναλώνονται σε α-νόητες (χωρίς νόημα) «κοκορομαχίες»; Όταν το εκπαιδευτικό σύστημα δεν εστιάζει στο να καλλιεργήσει μια υγιή νοοτροπία και να παρέχει μια ολοκληρωμένη παιδεία στον νέο;

Μεμονωμένες περιπτώσεις και φωτεινά παραδείγματα υπάρχουν, πάντα υπήρχαν, και μας χαρίζουν νότες ελπίδας και αισιοδοξίας. Και φυσικά είναι άστοχη γενίκευση το να πούμε ότι όλοι είναι ίδιοι και ότι δεν υπάρχουν συνετοί φίλαθλοι και σωστοί επαγγελματίες. Δυστυχώς όμως, η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι ο αθλητισμός στην Ελλάδα νοσεί. Νοσεί επειδή νοσεί και η ίδια η κοινωνία. Η εικόνα του αθλητισμού αντικατοπτρίζει αυτήν της κοινωνίας και το χειρότερο είναι ότι απουσιάζουν οι προτάσεις και οι λύσεις. Ζούμε έναν φαύλο κύκλο σε μία κατάσταση που διαιωνίζεται και μας βυθίζει όλο και περισσότερο στο τέλμα μιας συνολικής αναξιοπιστίας. Φευ.

Αντώνης Κουσούλης